Το καπέλο του θαυματοποιού

Οι λόγοι για τους οποίους κάποιος θέλει να γίνει εκπαιδευτικός είναι, κατά τρόπο περίεργο, οι ίδιοι με αυτούς  που θα τον έκαναν να μη γίνει.

Το να πρέπει να εξηγήσεις κάτι χιλιάδες φορές ακούγεται εξοντωτικό, αλλά μπορεί να γίνει τρομερά δημιουργικό.Ειδικά αν δεν έγινες καθηγητής κατά λάθος ή/και θες να πεθάνεις από πλήξη. 

Είσαι κάθε στιγμή το "έντομο" προς παρατήρηση στα "μικροσκόπια" των μαθητών σου που λατρεύουν να ξέρουν απ’ έξω το πόσα ρούχα έχεις , πότε και πώς θα βγεις εκτός εαυτού, τι καφέ πίνεις, πόσα stabilο κουβαλάς στην κασετίνα σου καθώς και όλες τις ατάκες κλισέ που χρησιμοποιείς (τις οποίες συχνά ξεκινάς εσύ και ολοκληρώνουν οι ίδιοι). Το ωραίο είναι ότι μπορείς να παρατηρήσεις κι εσύ στον εαυτό σου όλα τα παραπάνω  και να αστειευτείς με αυτά, διδάσκοντας τον πολύ χρήσιμο , κατά τη γνώμη μου, αυτοσαρκασμό.

Τα παιδιά, ειδικά στην εφηβεία, βαριούνται εύκολα και είναι με το ένα πόδι στην παιδική ηλικία και με το άλλο στην ενηλικίωση. Μπορείς  να κάνεις κι εσύ το εκκρεμές μαζί τους άλλοτε συμμετέχοντας στα - φαινομενικά- παιδαριώδη αστεία τους και άλλοτε μιλώντας τους σαν ίσος προς ίσο. 

Κάποιοι μαθητές μοιάζουν χαμένοι και έχουν πολύ χαμηλούς ή και καθόλου στόχους παρά τις δυνατότητες τους. Είναι πολύ κουραστικό και συμβαίνει όλο και πιο συχνά . Μπορείς όμως να γίνεις η πυξίδα τους. Ή έστω να προσπαθήσεις.

Δεν είχαν όλοι την ευκαιρία να διδαχθούν τρόπους καλής συμπεριφοράς και αναρωτιέσαι με απόγνωση τι μπορείς να κάνεις στα 15 ή στα 17.Σίγουρα αρκετά. Το μάθημα και η συνύπαρξη με άλλους ανθρώπους σε έναν χώρο με κανόνες σου δίνουν συνεχώς τη δυνατότητα να ανοίξεις συζήτηση μαζί τους για τέτοια ζητήματα.

Η διδασκαλία είναι ένα δύσκολο σπορ για όσους δεν πιστέυουν σε θαύματα αλλά στη σκληρή δουλειά που μπορεί να κάνει θαύματα. Η τάξη είναι ένα τετράγωνο, άχρωμο κουτί που μπορείς, τουλάχιστον όσες ώρες διδάσκεις τη βδομάδα, να το μετατρέψεις σε ό, τι θες. Είναι το κοινό σου σπίτι με τους μαθητές . Είναι ο άλυτος κύβος του Ρούμπικ.  Ο καναπές του ψυχοθεραπευτή.  Ένα γήπεδο χωρίς ηττημένους. 

Είναι το καπέλο του θαυματοποιού. Διάλεξε τι θες να βγει από μέσα.

O πατέρας εξορία.

Αγαπητό control freak,

Σου γράφω αυτές τις λίγες γραμμές με όλη μου την αγάπη.

Το ξέρω, έχεις πήξει. Το μωρό δεν ήταν τελικά σαν εκείνο στη διαφήμιση της Φαρίν λακτέ ούτε σαν το ανιψάκι που έβλεπες δύο Κυριακές το μήνα. Τους πρώτους μήνες δεν προλάβαινες ούτε να κατουρήσεις ή αν προλάβαινες είναι επειδή το έπαιρνες μαζί σου ακόμα κι εκεί. Στο δρόμο για τη δουλειά έβλεπες λαγούς κι ελάφια στη λεωφόρο Βουλιαγμένης. Όχι , δεν υπήρχαν. Είναι που είχες να κοιμηθείς βδομάδες. 

Κλείσε το τηλέφωνο  να σου πω κάτι που θέλω. Ναι ξέρω, μιλάς στην κουμπάρα σου. Και πριν μίλαγες στη φίλη σου τη Σοφία. Και πιο πριν έλεγες ακριβώς τα ίδια σε μια συνάδελφο που γέννησε πρόσφατα. Τα παράπονα εννοώ για τον μπαμπά του γιού σου , «τον άχρηστο», που δε σε βοηθάει σε τίποτα. Πού το ξέρω;; Σε παρακολουθώ.

Θυμάσαι όταν είχε γεννηθεί το μωρό, που ο Σάκης σε παρακαλούσε να το πάρει αγκαλιά και δεν του το έδινες γιατί «δεν ήξερε πώς να το κρατήσει σωστά»; Τότε έφταιγαν οι ορμόνες σου , control freak, και ο Σάκης δεν πολυεπέμενε.  Το ίδιο γινόταν κι όταν ερχόταν η ώρα του ταϊσματος , γιατί μια φορά είχε την ατυχία να λούσει το μωρό με το γάλα επειδή δεν είχε κλείσει καλά το μπιμπερό.

Θυμάσαι μετά, όταν πήγες στη δουλειά που σε έπαιρνε ο Σάκης πανικόβλητος επειδή το παιδί έκλαιγε κι εσύ τσακιζόσουν να φύγεις δύο ώρες νωρίτερα , μουρμουρώντας μέσα απ τα δόντια σου «άχρηστε…»;

Να σου θυμίσω και το άλλο. Όταν ο γιος σου ξεκίνησε να τρώει στερεά τροφή θυμάσαι που δύο φορές ο χριστιανός δεν τα κατάφερε να τον ταϊσει και του είπες «’Αστο! ‘Αμα είναι να μένει νηστικό , θα αναλάβω εγώ το τάισμα». Και το ανέλαβες. 

Mετά ανέλαβες και τη βόλτα στις κούνιες, control freak, γιατί με τον μπαμπά αργούσαν να γυρίσουν. Βλέπεις περνούσαν καλά.  Α και πού σαι; Ο Σάκης δεν τον σκούπιζε κάθε τρία λεπτά με μωρομάντηλα. 

Τελικά ανέλαβες και την παιδίατρο, γιατί «ήξερες όλες τις συνήθεις και τα προβλήματα του μικρού». Το διάβασμα του παραμυθιού το βράδυ - γιατί ο Σάκης κοιμόταν συχνά πριν το παιδί. Ανέλαβες ακόμα και το ψήσιμο του τόστ.

Σου χω άσχημα νέα: Μεγαλώνεις το παιδί μόνη σου. Όχι γιατί ο Σάκης είναι άχρηστος. Αλλά γιατί το επέλεξες.

Φιλικά,

Μάνα Raver

"Μαμά, όχι άλλο σαμπουάν για δάκρυα!"

Έτυχε μια φορά σε κάποια συζήτηση μεταξύ συναδέλφων να ακούσω μια κυρία , σίγουρα όχι άνω των 40, να περιγράφει με ιδιαίτερη ανησυχία πώς η δασκάλα στο δημοτικό άνοιξε κουβέντα στην τάξη για τη ζωή των παιδιών με χωρισμένους γονείς.  Την προβλημάτισε μάλιστα το γεγονός ότι  η εκπαιδευτικός διάβασε ένα διήγημα στην τάξη για το πώς συμβίωναν αρμονικά παιδιά από διαφορετικούς γάμους, στο ίδιο σπίτι. Κάποιος από την παρέα τη ρώτησε τι ακριβώς την είχε ενοχλήσει σε αυτήν την πρωτοβουλία. Η ίδια ισχυρίστηκε ότι δεν είναι σωστό να παρουσιάζουμε μια «διαλυμένη» οικογένεια ως «φυσιολογική», γιατί έτσι δημιουργείται σύγχυση στα παιδιά  που πρόκειται να γίνουν οι γονείς του αύριο. 

Μάλιστα…

«Φυσιολογική» και «διαλυμένη» οικογένεια.

Άνθρωποι που φέρονται φυσιολογικά  και επιτρέπουν στους γύρω τους να φέρονται φυσιολογικά μπορούν να θεωρούνται μέλη μιας φυσιολογικής οικογένειας.

Άνθρωποι με διαλυμένο ψυχισμό, διαλυμένα θέλω, διαλυμένο έως ανύπαρκτο προσωπικό χώρο ανήκουν σίγουρα σε διαλυμένες οικογένειες.

Το διαζύγιο δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τα παραπάνω.

Πολλοί από εμάς  καθίσαμε σε οικογενειακά τραπέζια, όπου ενώ τρως, αρχίζεις ν’ αναρωτιέσαι αν τα ζευγάρια των οικοδεσποτών ή των καλεσμένων έχουν στο πιάτο τις σάρκες τους αντί για φιλέτο.

Κάποιοι από μας βρεθήκαμε ως παιδιά στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου να αναπνέουμε το άρωμα του μίσους ανακατεμένο με τη λακ της μαμάς και το τσιγάρο του μπαμπά, επιστρέφοντας από επισκέψεις  και ζωγραφίζοντας στο τζάμι βυθισμένοι στην εκκωφαντική σιωπή τους.

Κάναμε διακοπές που ευχόμασταν να είχαν τελειώσει πριν αρχίσουν.

Οι κουβάδες με τα απωθημένα των γονιών μας ήταν το δικό μας, απρόβλεπτο και καθόλου διασκεδαστικό μπουγέλο.

Όμως εκεί. Ενωμένοι. Πιασμένοι με τις χειροπέδες της «φυσιολογικής» οικογένειας που δεν έπρεπε να διαλυθεί. Αφού στη θέση της επρόκειτο να διαλυθούμε όλοι, ένας ένας, για σωθεί αυτή.

Αρκετοί  γονείς, προς τιμήν τους, νωρίς ή αργά αφαιρούν τις χειροπέδες που τους ένωναν επώδυνα μεταξύ τους.  Ας μη ξεχνούν όμως, να απελευθερώσουν και τα χέρια των παιδιών τους από αυτές . Γιατί αυτά με τη σειρά τους, είτε θα βρουν κάποιον να αιχμαλωτίσουν συνεχίζοντας αυτό που πολύ καλά διδάχθηκαν τόσα χρόνια είτε θα ζήσουν με τα χέρια κρυμμένα στις τσέπες για πάντα.

Αυτή είναι μια δύσκολη, αλλά ενδιαφέρουσα δουλειά.

Οι χωρισμένοι γονείς  μπορούν να μην έχουν πικραμένα παιδιά, όπως συνηθίσαμε ν’ ακούμε μια ζωή. Μόνο οι πικραμένοι γονείς μπορούν να γίνουν πραγματικά  τοξικοί. Είτε μαζί είτε χώρια.

Terrible Twos, Season One.

Όταν ο γιος μου ήταν περίπου  8 μηνών κι εγώ νόμιζα ότι το ξενύχτι της οδοντοφυίας  ήταν ό,τι  χειρότερο για μια μάνα, έτυχε να επισκεφθώ μια φίλη με λίγο μεγαλύτερα  παιδιά και τελείως φρικαρισμένη. Μου εξηγούσε πως ο γιος της είναι ικανός να ουρλιάζει επί ένα τέταρτο επειδή του μετακίνησε το αυτοκινητάκι τρεις πόντους δεξιά ή γιατί απλά δεν του έφτασε το νερό που του είχε δώσει. Εγώ την κοιτούσα απορημένη, ανακατεύοντας το καφεδάκι μου αλλά και κάπως υποτιμητικά, εδώ που τα λέμε, καθώς σκεφτόμουν ότι «το δικό μου το παιδί» γκρινιάζει μόνο όταν πονάει, πράγμα κατανοητό.  Φεύγοντας από την επίσκεψη έφτυσα τον κόρφο μου και λυπήθηκα την καλή μου φίλη που είχε μπλέξει έτσι. Πόσο αδαής…

Η στιγμή που λούστηκα κι εγώ με το σαμπουάν της εν λόγω μητέρας, δεν άργησε να έρθει. Τρεις μήνες πριν το καλόβολο παιδί μου κλείσει τα δύο, άρχισε το πανηγύρι. Πόσες φορές δεν έγινα το ρεζίλι της πλατείας γιατί αδυνατούσα να καταλάβω τι ζητούσε από αυτά που είχα στην τσάντα; Η ξεφτίλα του σουπερμάρκετ γιατί επέμενα να μην του αγοράσω μπισκότα επειδή σε λίγο ήταν η ώρα του φαγητού; Η γελοία μαμά του άλσους Νέας Σμύρνης που έπαιρνε σηκωτό παιδί, τσάντα, ποδηλατάκι και γινόταν καπνός ;

Κυκλοφορούσα για εβδομάδες με το σύνδρομο της αιωρούμενης σφαλιάρας «πότε-θα –πάθει-άραγε-κρίση;». Ένιωθα αποτυχημένη. Μπήκα σε κάθε ιστοσελίδα στα αγγλικά και στα γαλλικά και διάβασα  με ανακούφιση διαλόγους απελπισμένων γονιών με το ίδιο πρόβλημα.  Έβρισκα μεν προσωρινή παρηγοριά αλλά όταν ερχόταν εκείνη η ώρα, μου φαινόταν πάντα το ίδιο φρικτή, κουραστική , ντροπιαστική.

Μετά έγινα ευρηματική. Άρχισα να αποφεύγω τις «πηγές» των κρίσεων . Είχα πάντα άσσους στο μανίκι. Παιχνιδάκια στην τσάντα του Σπορτ Μπιλι, κάποιο καινούριο βιβλίο με μπουλντόζες και τρακτέρ, κρακεράκια, πιπίλα, νερό και άλλα πολλά. Κυρίως όμως αποφάσισα να οπλιστώ με κάτι που ποτέ δεν είχα σε περίσσευμα : ατελείωτη υπομονή. Ήμουν σε θέση να πλένω τα πιάτα , να χτυπάω αυγολέμονο ή να διαβάζω εφημερίδα ενώ το δίχρονο έδινε ρέστα στην υστερία . Μια μέρα μάλιστα , αφού δοκίμασα τα πάντα , έβαλα απλά το κεφάλι μου κάτω από τον απορροφητήρα, βούλωσα  τα αυτιά μου και περίμενα μέχρι να τελειώσει το σόου. Αυτό σταμάτησε και με κοίταζε παραξενεμένο. Και το ρώτησα με απόγνωση γιατί μου το κάνει αυτό αφού είμαι καλή μαμά! Δεν πήρα απάντηση.

Ήθελα από καιρό να γράψω κάτι για τις κρίσεις αυτές , αλλά δεν είχα κουράγιο ούτε και μούτρα, μεταξύ μας. Τώρα που υποχώρησαν μπορώ να πω με βεβαιότητα πόσο πονάει να είσαι στη θέση αυτού που άλλοτε κοιτούσες με μισό μάτι. Τα terrible twos, όπως αποκαλούνται, δεν είναι μόνο μια κορυφαία άσκηση υπομονής και αγάπης απέναντι σε ένα παιδί που πασχίζει να επικοινωνήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του , αλλά και μια ευκαιρία να γίνεις λιγότερο επικριτικός απέναντι σε ανθρώπους των οποίων την κατάσταση βλέπεις μόνο σαν εξωτερικός παρατηρητής.

Όταν ένα αυτοκίνητο αργεί να παρκάρει , η κυρία μπροστά σου στο γκισέ του αεροδρομίου δε βρίσκει το διαβατήριό της , το ηλικιωμένο ζευγάρι καθυστερεί να γεμίσει τις σακούλες στο ταμείο του σουπερμάρκετ σκέψου ότι  μπορεί να φταίνε τα terrible forty , fifty, sixty, seventy twos . Και περίμενε.

"Μπαμπά, μην κάνεις το παγώνι..."

«Μπαμπά,  τι είναι αυτό;», « Παγώνι, Κωστή μου», «Α! Τι ωραίο!»

Πράγματι ήταν πολύ ωραίο. Μόνο που δεν ήταν παγώνι.

Δεν ισχυρίζομαι ότι ήξερα το όνομα  του παράξενου πουλιού-κατοίκου του ζωολογικού κήπου με τα μαύρα πούπουλα και το χρωματιστό ράμφος. Απόρησα όμως γιατί ο εν λόγω πατέρας προτίμησε να δώσει μια λάθος πληροφορία στον γιό του από το να σταθεί ένα δευτερόλεπτο και να διαβάσει την ταμπέλα έξω απ’ το κλουβί. Ή να πάρει αγκαλιά τον Κωστή και να τη  διαβάσουν μαζί , δείχνοντάς του έτσι έναν τρόπο να λειτουργήσει στο μέλλον.

Πολύ φοβάμαι , ότι  το παράξενο πουλί βαφτίστηκε αυθαίρετα «παγώνι» όχι  επειδή ο μπαμπάς δεν ήξερε αλλά επειδή βαριόταν να εξηγεί. Ή ακόμα χειρότερα, επειδή υποτιμά τη νοημοσύνη του μικρού Κωστή θεωρώντας ότι δε θα το θυμάται  σε λίγες μέρες.

Η συζήτηση ,οι απαντήσεις στις  ίδιες, επαναλαμβανόμενες  ερωτήσεις,  η καλλιέργεια της φιλομάθειας και της ευρυμάθειας, οι ιστορίες –φανταστικές ή πραγματικές, οι υποτιθέμενοι διάλογοι με έντομα και άψυχα αντικείμενα είναι η ίσως μόνη προίκα που θα έπρεπε να μας απασχολεί πώς θα δώσουμε στα παιδιά μας και στην οποία αξίζει να επενδύσουμε.

Στην κάθε βαριεστημένη και πρόχειρη ανταπόκριση σε παιδική απορία , απάντηση αποτελεί το παρακάτω βίντεο. Κάπου στη μέση της αφήγησής του, ο Feynman εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στο να γνωρίζεις  το όνομα κάποιου πράγματος και να γνωρίζεις αυτό καθαυτό το πράγμα για το οποίο μιλάς. Αυτό βέβαια  μας πάει ένα βήμα παραπέρα από το περιστατικό με το παγώνι. Πράγμα που είναι όμως και το ζητούμενο όταν διαπλάθουμε ανθρώπους: να γίνουμε το χέρι που θα τους πάει στο "παραπέρα" . 

"Δίνουμε" Πανελλαδικές! Βγάλε μπουφάν και πιες το χυμό σου!

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες οι συνάδελφοί  μου κι εγώ, τερματίζουμε το λατρεμένο video game που λέγεται «Πανελλαδικές». Έχουμε περάσει επιτυχώς τις πίστες  «θέτω στόχους σε παιδιά που δικαίως δεν ξέρουν προς τα πού να πάνε», «μια στο καρφί και μια στο πέταλο μπας και διαβάσουν», «ενημερώσεις γονέων – ψυχαναλυτικά sessions», «χαβαλές και αγάπες για ισχυροποίηση του bonding», «σκληροπυρηνικό κράξιμο σε όποιον δε μαζεύεται» . Και τελευταία στιγμή πρέπει να μασήσουμε  λίγα από τα φύλλα δάφνης της Πυθίας, για να μαντέψουμε τα θέματα σώζοντας και τον τελευταίο αδιάβαστο,  που συνήθως είναι περισσότερο έξυπνος απ’ όσο το ελληνικό σχολείο μπορεί  ν’ αντέξει.

Οι γονείς από την άλλη , αφού κράτησαν βιβλία, έκαναν τον ταξιτζή και το σάκο του μποξ, σε κοιτάνε με τα νεύρα κρόσσια περιμένοντας να τους εγγυηθείς ότι όλα θα πάνε καλά. Εσύ το κάνεις. Γιατί θέλεις τόσο πολύ να πάνε καλά τα παιδιά. Γιατί πρέπει. Γιατί ο παραλογισμός του συστήματος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε σοκάρει κάθε χρόνο απ’ την αρχή. Σα να πρόκειται να είσαι εσύ ο εξεταζόμενος. Και ενώ η άνοιξη έχει μπει και το αρνί είναι στη σούβλα, για τους μαθητές, τους γονείς τους κι εμάς δεν είναι Πάσχα: είναι απλά λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις.

Χυμοί – βόμβες βιταμινών καταφθάνουν την ώρα του ιδιαίτερου μαθήματος στο εφηβικό γραφειάκι. Η μαμά κλείνει διακριτικά τη μπαλκονόπορτα για να μην κρυώσει το παιδί παρά τους 32 βαθμούς. Ο μπαμπάς ρωτάει λεπτομέρειες σε σημείο ν’ αναρωτιέσαι  μήπως πάει μετά κρυφά και κάνει μαθήματα σε άλλα παιδιά! Η γιαγιά κάνει τάματα και ανοίγει φύλλο για το εγγόνι που κοπιάζει και οι υπόλοιποι φίλοι και συγγενείς παριστάνουν τους διαιτητές στον μεγάλο καυγά του μηχανογραφικού.

Όλη, όμως, αυτή η κατάσταση τρέλας στην οποία βυθίζουν οι Πανελλαδικές εξετάσεις  την ελληνική οικογένεια, εξαφανίζει τελείως τον πραγματικό στόχο της παιδείας , που σίγουρα δεν είναι η εισαγωγή σε κάποια τυχαία σχολή στην οποία σε έστειλε μια Υποτακτική που δε μπόρεσες να θυμηθείς.Το ζητούμενο είναι το σχολείο και οι σπουδές στο Πανεπιστήμιο, να είναι μια προσωπική υπόθεση των μαθητών. Κάτι που επιλέγουν με την ψυχή τους και βάσει των πραγματικών τους δυνατοτήτων. Να πάψουν να ακούγονται νοσηροί πληθυντικοί όπως "γράψαμε καλά", "δεν τα καταφέραμε", "διαβάζουμε από το πρωί". Η παιδεία ,πέρα από τις όποιου είδους γνώσεις, πρέπει κυρίως να δίνει τη δυνατότητα στους νέους να κόβουν τους ομφάλιους λώρους. Και  όχι να φτιάχνει σπίτια και φροντιστήρια που να μοιάζουν με μεγάλες θερμοκοιτίδες. 

H γιορτή της άλλης "Μητέρας".

Σήμερα, την επομένη της γιορτής της μητέρας,  όλο και κάποιο γλαστράκι θα κοσμεί τη βεράντα των απανταχού μαμάδων ή κάποια χαριτωμένα ανορθόγραφη, παιδική  κάρτα θα είναι κολλημένη με μαγνητάκι  σε σχήμα φρούτου στο ψυγείο. Η μαμά-κάτοχος, θα φροντίσει ως κόρη οφθαλμού το λουλούδι και η κάρτα από το ψυγείο θα αφαιρείται ευλαβικά πριν από κάθε καθαρισμό της πόρτας του, για να μπει στη θέση της αμέσως μετά.

Η μητρότητα θεωρείται από κάποιους το παν ενώ από άλλους απλά υπερτιμημένη. Το να μεγαλώνεις παιδιά είναι ένα πολύ δύσκολο, ομολογουμένως , project για τη μαμά της σύγχρονης πυρηνικής ή μονογονεϊκής οικογένειας .Αντιθέτως, στην παλιά, διευρυμένη οικογένεια  φάνταζε τόσο πιο φυσικό και εύκολο καθώς το μοιραζόταν με θειάδες, γιαγιάδες, ξαδέρφες.

Πολλοί λένε για το πόσο αλλάζει η ζωή της γυναίκας με τη γέννηση του παιδιού της. Όταν λίγο μετά τον τοκετό προσγειώνεται στην αγκαλιά σου αυτό το άγνωστο, τσαλακωμένο πιθηκάκι, αφενός θεωρείς ότι  είναι το ομορφότερο της γης και αφετέρου δεν έχεις ιδέα  τι σε περιμένει.  Ωστόσο, ο τίτλος της μητέρας δε σου απονέμεται απλά επειδή κυκλοφορούσες με αναγούλα για τους πρώτους 4 μήνες της εγκυμοσύνης, δύσπνοια και καούρα για  τους υπόλοιπους πέντε κι επειδή το έφερες στον κόσμο. Για την ακρίβεια ο τίτλος δε σου απονέμεται ποτέ. Ή σου δίνονται μικρά κομματάκια του κάθε μέρα. Σε κάθε δόντι που φυτρώνει. Σε κάθε ξενύχτι λόγω ίωσης. Σε κάθε τρόπο καλής συμπεριφοράς που κατάφερες να του διδάξεις. Στο βιβλίο που διαβάζει από μόνο του. Στις φιλίες που τιμά. Στην αγάπη που δίνει επειδή την πήρε από σένα.

Η μητρότητα δεν πρέπει να είναι ένα χαλί κάτω από το οποίο η κουρασμένη μαμά κρύβει τις τσαπατσουλιές, τα λάθη και την ανεπάρκειά της σε άλλους τομείς, αλλά ένα κίνητρο και μια ευκαιρία να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Είναι ένα παιχνίδι  χωρίς κανόνες - ή με κανόνες που στην εφαρμογή τους μπορεί να  οδηγήσουν είτε σε θαύματα είτε σε όλεθρο.  Είναι αυταπάρνηση.  Είναι άσκηση υπομονής και συγχώρεσης. Θέλει φαντασία και ευρηματικότητα. Είναι ανήφορος. Σε κάνει δάσκαλο και μαθητή. Μάγειρα και διασκεδαστή. Σεκιουριτά, γιατρό, ξεναγό,  μουσικό, άνθρωπο ορχήστρα.

Άρα μητρότητα δεν είναι μόνο το να γεννάς και ν’ ανατρέφεις  παιδιά. Αλλά το γεννάς και  ν’ ανατρέφεις ιδέες, οράματα, έργα τέχνης , πολιτικές, ανθρώπινες  σχέσεις κάθε είδους. Μητέρα είναι ο δάσκαλος που διδάσκει με πάθος. Ο καλός φίλος που είναι πάντα εκεί για να μας κινητοποιήσει και  να μας βγάλει από ένα υπαρκτό ή ανύπαρκτο τέλμα.  Η κυρία που φροντίζει τα φυτά της και τους μιλά. Ο φιλόζωος. Ο συγγραφέας και  ο εικαστικός . Ο σκηνοθέτης που μας ταξιδεύει. Ο μουσικός που μας κάνει να δακρύζουμε ή να χοροπηδάμε σαν τρελοί. Ο τεχνίτης που δείχνει με υπομονή τη δουλειά στον μαθητευόμενο. Ο επιστήμονας . Ο εμπνευσμένος σεφ. Ο αφοσιωμένος προπονητής.

Μητέρες όλων των μητέρων είναι οι άνθρωποι που έπαψαν - για δικούς του λόγους ο καθένας-να θεωρούν ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω τους, κι έτσι «γέννησαν» .Μετά πήραν την ανθρωπότητα από το χέρι και της έμαθαν να περπατάει, να γράφει, να διαβάζει, να κρίνει, να σκέφτεται και να γεννά με τη σειρά της ανθρώπους και έργα.